DİYARBAKIR- Diyarbakır, Anadolu'nun en eski şehirlerinden biridir ve ticaret yolları üzerinde, Dicle Nehri kıyısında yer alır. Bu konumu, şehri ticaret ve kültür merkezi haline getirmiştir. Aynı zamanda farklı dini ve sosyal grupların merkezi olmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin orta kısmında, Mezopotamya'nın kuzey ucunda yer alır. Diyarbakır'da bulunan tarihi camileri tanımaya başlayalım; Diyarbakır Ulu Camii Diyarbakır'ın tarihi ve önemli yapılarından biri olan Ulu Cami, Diyarbakır Kalesi'nin surları üzerinde, Harput Kapısı ile Mardin Kapısı'nı birleştiren eksenin batısında konumlanmaktadır. İslam'ın Anadolu'daki erken dönemlerine dayanan bir geçmişe sahiptir. M.S. 639 yılında şehre egemen olan Araplar tarafından şehrin merkezindeki en büyük mabedin (Martoma Kilisesi) camiye dönüştürülmesiyle oluşmuştur. Daha sonra 1091 yılında Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah'ın buyruğuyla büyük bir onarım görmüş ve zaman içinde birçok kez onarılmış ve eklemeler yapılarak günümüzdeki halini almıştır. Ulu Camii, 639 yılında Hz. Ömer döneminde şehrin fethinden sonra kiliseden camiye çevrilmiş ve Anadolu’nun ilk camisi olarak ibadete açılmıştır. Bu tarihi önem ve sembolizmiyle, Diyarbakır Ulu Camii İslam aleminde özel bir konuma sahiptir. Diyarbakır Ulu Camii, İslam aleminin 5. Harem-i Şerifi olarak kabul edilmektedir. Avluda, Diyarbakır’da 25 yıl boyunca bilimsel çalışmalar yapan El-Cezeri’nin güneş saati bulunmaktadır. Diyarbakır Ulu Cami’ye nasıl gidilir? Cami Kebir, Pirinçler Sk. No: 1, 21300 Sur/Diyarbakır Şeyh Mutahhar Camii ve Dört Ayaklı Minare Şeyh Mutahhar Camii, Diyarbakır'da 1500 yılında Akkoyunlu beylerinden Kasım Bey tarafından inşa ettirilmiş önemli bir camidir. Özellikle dört ayaklı minaresiyle tanınır ve Anadolu'nun tek dört ayaklı minare örneğidir. Cami, Kasım Bey'in kabrinin bulunduğu arsa üzerine yapılmıştır. Dört ayaklı minare, dört İslam mezhebini simgeler ve dini bir sembolizme sahiptir. Cami, kare planlı ve tek kubbeli olup, mimarisiyle dikkat çeker. Şeyh Mutahhar Camii ve Dört Ayaklı Minare'ye nasıl gidilir? Savaş, Yenikapı Sk. No:25, 21200 Sur/Diyarbakır 24 saat açık Hadım Ali Paşa Camii (Mizgefta Elî Pasha) Hadım Ali Paşa Camii, Kassal Camii olarak da bilinir ve Mimar Sinan eseri olarak kaydedilmiştir. Yapının inşa tarihine dair kesin belgeler bulunmasa da, Diyarbakır'ın altıncı valisi Hadım Ali Paşa tarafından 1534-1537 yılları arasında yaptırıldığı düşünülmektedir. Bu cami, medrese, hamam ve zikir yeri gibi küçük bir yapı ile birlikte bir külliyenin parçası olarak inşa edilmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır. 1769-1770 yıllarında Şafiiler kısmı eklenmiştir. Cami dışında külliyeye ait olan diğer yapıların Mimar Sinan eseri olduğuna dair yeterli bilgi bulunmamaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1955, 1974, 1981 ve 2008 yıllarında çeşitli onarımlardan geçirilmiştir. İç mekânı çinilerle kaplı olan yapının çinilerinde yoğun kayıplar oluşmuş olup, 2023 yılı itibariyle külliyedeki diğer yapılarla birlikte yeniden onarım sürecine alınmıştır. Hadım Ali Paşa Camii'sine nasıl gidilir? Ali Paşa, Kuzu Sk. No:8, 21300 Sur/Diyarbakır Arap Şeyh Camii Hasırlı Mahallesi'nde bulunan Arap Şeyh Camii, Diyarbakır'ın tarihi dokusunu taşıyan önemli yapılar arasında yer alıyor. 1644 yılında Kara Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Caminin avlusunda yer alan Arap Şeyh'e ait türbe, caminin önemli bir parçasını oluşturuyor. Bu türbe, aynı zamanda caminin şadırvanı olarak kullanılmaktadır. Arap Şeyh Camii, yıllar içinde birçok değişikliğe uğramış olsa da, aslına uygun bir şekilde restore edilerek günümüze kadar gelmiştir. Arap Şeyh Camii'ye nasıl gidilir? Hasırlı, Bahçe 3. Sk. No:1, 21200 Sur/Diyarbakır Aynalı Minare Camii Aynalı Minare Camii, Diyarbakır'da Mardin kapı civarında bulunmaktadır ve 1499 yılında Hoca Ahmed adında bir hayırsever tarafından yaptırılmıştır. Bu cami, kesme taş kullanılarak inşa edilmiştir. Dış avlusu küçük ve düzensizdir ve bu avlunun bir köşesinde sekizgen bir minaresi bulunmaktadır. Aynalı Minare Camii'nin mimari özellikleri, erken Osmanlı camileriyle benzerlik gösterir. Aynalı Minare Camii'ye nasıl gidilir? Cevat Paşa, Telgrafhane Sk. No:8, 21300 Sur/Diyarbakır Behram Paşa Cami Behram Paşa Cami, kentin güneyinde Mardin Kapısı civarındadır. Diyarbakır’ın on üçüncü Osmanlı valisi ve beylerbeyi olan Sokullu ailesinden Kara Şahin Mustafa Paşa’nın oğlu Behram Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cümle kapısındaki kitâbeden inşasına 972 (1564) yılında başlanıp 980 (1572) yılında tamamlanmış olduğu anlaşılmaktadır. Mimar Sinan’ın İstanbul dışındaki önemli bir eseri ve bir deneme yapısı olarak değerlendirilmekte, ancak adı Sinan’ın eserlerine dair kaynaklardan sadece Tuhfetü’l-mi‘mârîn’de geçmektedir. Behram Paşa Cami'ye nasıl gidilir? Abdaldede, Bayrampaşa Sk. No:33, 21300 Sur/Diyarbakır Fatih Paşa Cami (Kurşunlu Cami) Fatih Paşa Cami (Kurşunlu Cami) Diyarbakır'ın ilk valisi Bıyıklı Mehmed Paşa tarafından yaptırılan Kurşunlu Cami Sur ilçesinin en eski tarihi yapılarından biridir. Halk arasında 'Fatih Paşa Cami' olarak da bilinen cami günümüzde ibadet amacıyla kullanılmaya devam edilmektedir. UNESCO tarafından koruma altına alınan tarihi bir yapı olan Kurşunlu Cami, Sur ilçesinin en eski tarihi eserlerinden biridir. Yangın geçirdikten sonra restore çalışmalarına giren cami aynı zamanda "Fatih Paşa Camii" olarak da bilinir. Cami, Fatih Mahallesi'nde bulunmakta olup, kubbesi kurşunla kaplı olduğu için "Kurşunlu Cami" olarak adlandırılır. Ana kubbenin etrafında 4 adet küçük kubbe bulunur ve bu cami planı, Mimar Sinan'la özdeşleşmiş ve adeta onun imzası haline gelmiştir. Fatih Paşa Cami (Kurşunlu Cami) nasıl gidilir? Fatihpaşa, Kurşunlu Cami, Fatih Sk. D:2, 21200 Sur/Diyarbakır Hüsrev Paşa Camii Hüsrev Paşa Camii, aynı ada sahip mahallede bulunmaktadır. Cami, Divane Hüsrev Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kesin inşa tarihiyle ilgili belirli bir kaynak bulunmamakla birlikte, şehrin ikinci Osmanlı Valisi Divane Hüsrev Paşa tarafından 1521-1528 yılları arasında medrese olarak inşa edildiği bilinmektedir. Mescit bölümünün halk tarafından sürekli kullanılmasıyla 1728 yılında minare eklenerek camiye dönüştürülmüştür. Yapı, 1991-1992 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.1655 yılında ziyaret eden Evliya Çelebi, Diyarbakır'daki Hüsrev Paşa Camii'nin Mardin Kapısı yakınında kalabalık bir cemaate sahip "şirin" bir ibadet yeri olduğunu belirtmiştir. Hüsrev Paşa Camii'ye nasıl gidilir? Cemal Yılmaz Mah. Çukurlu Sk. Sur/DİYARBAKIR İskender Paşa Camii İskender Paşa Camii, Diyarbakır'da bulunan tarihi bir yapıdır. Osmanlı döneminde 12. vali olarak görev yapmış olan Çerkez İskender Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Caminin mimarı kesin olarak belirlenememiş olsa da bazı kaynaklar Mimar Sinan'a atfetmektedir. Ancak, kesin bilgilere ulaşılamamıştır. Yapı, 1866 yılında yaşanan deprem sonucunda kubbeli son cemaat bölümünün yıkılmasıyla hasar görmüş ve yeniden inşa edilmiştir. İskender Paşa Camii, kare planlı ve merkezi kubbeli bir yapıdır. Ana kubbe tuğla malzemeden yapılmış olup, kemerlerle desteklenmiştir. Caminin iç mekânında ve doğramalarında ahşap malzeme kullanılmıştır. Caminin minaresi ise doğu duvarına bitişiktir ve tek şerefelidir. İskender Paşa Camisi'ne nasıl gidilir? İskenderpaşa, 1. Çk. No:2, 21300 Sur/Diyarbakır Hz. Süleyman Camii ve Sahabe Kabirleri 1155-1160 yılları arasında Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından yaptırılan Hz. Süleyman Camii, Diyarbakır İçkale'sinde bulunmaktadır. Cami, farklı zamanlarda Nasiriyye Camii, Hazreti Süleyman Camii ve Kale Camii olarak da anılmıştır. Hz. Süleyman Camii'nin yanında, 639 yılında Diyarbakır'ın Fethi sırasında şehit olan Halid bin Velid’in oğlu Hz. Süleyman dahil 27 sahabenin türbeleri bulunmaktadır. Bu nedenle, Hz. Süleyman Camii ve Sahabe Kabirleri, Diyarbakırlılar ve turistler tarafından sıklıkla ziyaret edilen önemli bir mekandır. Hz. Süleyman Camisi'ne nasıl gidilir? Cevat Paşa, Hz. Süleyman Cd.,21300 Sur/Diyarbakır Kadı Camii Kadı Camii, Akkoyunlu dönemine ait bir yapı olup, günümüzde aktif olarak kullanılmaktadır. Yapının yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, Kadı İsmail tarafından 1533-1543 yılları arasında yaptırıldığı düşünülmektedir. Kesme bazalt taştan inşa edilmiş cami, dikdörtgen planlı, üst örtüsü taş konsollarla taşınan düz damlıdır. Kuzeyinde siyah beyaz taştan inşa edilmiş abdesthane kısmı yer almaktadır. Kadı Camii'sine nasıl gidilir? Dabanoğlu, Çakmak Sk. No:10, 21300 Sur/Diyarbakır Lala Kasım Bey Cami Lala Kasım Bey Cami, Eğil Beylerinden Lala Kasım Bey tarafından Akkoyunlular döneminde inşa edilmiş olup 15. ve 16. yüzyıllar arasında yapılmıştır. Kare planlı ibadet mekanı, çatı ile kaplıdır ve küçük tek kubbeli bir yapıdır. Cami, kesme taştan yapılmıştır ve zaman içinde çeşitli onarımlar görmüştür, ancak son cemaat yeri ve minaresi orijinalliğini korumaktadır. Son cemaat yerinin üç gözlü olması ve üç kubbeyle örtülü olması dikkat çekicidir. Minare ise tek şerefeli ve kesme taştan yapılmıştır. Yapının bezemesinde kufi yazılar ve geometrik motifler kare bir çerçeve içinde kullanılmıştır. Lala Kasım Bey Camisi'ne nasıl gidilir? Lalebey Mah. LaleBey Sok. No:23 Sur/DİYARBAKIR Eyyubiler Cami Minaresi (Kırık Minare) Eyyubiler Cami Minaresi, bölgenin önemli tarihî eserlerinden biridir. Minare, yaklaşık olarak 1199 ile 1244 yılları arasında inşa edilmiştir ve üzerindeki kitabeden bu bilgiye ulaşılmaktadır. Cami ile birlikte yapılan minare, zaman içinde caminin yıkılmasına rağmen ayakta kalmıştır. Eyyubiler döneminde, inşa edilen bu minare orijinalde beş katlı olarak yapılmıştır. Ezan okuma vakitlerinin dışında rasathane olarak kullanılmıştır ve dönemin bilim insanları burada birçok başarılı gözlem yapmış ve astronomi alanında araştırmalar gerçekleştirmiştir. Cephesinde her katı farklı bir motif ile bezenmiş kitabelere yer verilmiştir. Camisi yıkılan minare, günümüze kadar ulaşmıştır. Eyyubiler Cami Minaresi'ne (Kırık Minare) nasıl gidilir? Mescit, 434. Sk. No:19, 21640 Silvan/Diyarbakır Melik Ahmet Paşa Camii Melik Ahmet Paşa Camii, 1587-1591 yılları arasında dönemin Diyarbakır valisi Diyarbakırlı Melik Ahmet Paşa tarafından kendi adıyla anılan cadde üzerinde yaptırılmıştır. Mimar Sinan’ın eserlerinin derlendiği Tuhfetül Mi’marin’de Melik Ahmet Paşa Cami’nin ismi de geçmektedir. Yapı, aslen Mimar Sinan'ın eseri olarak bilinse de Mimar Sinan'ın diğer yazmalarında bu yapıya dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Caminin batısına bitişik olan meşrutanın kapısı sonradan kapatılmış ve yerine betonarme bir yapı inşa edilmiştir. Ayrıca, caminin çinileri zaman içinde onarım görmüştür. Ancak çevresindeki konak ve medrese günümüze ulaşamamıştır. Yapı, 2008 yılında kapsamlı bir onarım geçirmiştir. Melik Ahmet Paşa Camisi'ne nasıl gidilir? Melik Ahmet Cad. Sur/DİYARBAKIR Nebi Camii Nebi Camii, halk arasında "Peygamber Camii" olarak bilinir ve Akkoyunlu dönemine ait 15. yüzyılda inşa edilmiştir. Kare planlı ve tek kubbeli olan caminin minare kitabesinde, Hz. Muhammed'in hadisleri "kâle'n nebi" ifadesiyle nakledilmiştir, bu nedenle cami Nebi Camii, Peygamber Camii, Câmiu'n-Nebi şeklinde de anılmaktadır. Nebi Camiisi'ne nasıl gidilir? Cami Nebi, Gazi Cd. No:10, 21300 Sur/Diyarbakır Nasuh Paşa Cami Nasuh Paşa Cami, 1606-1611 yılları arasında dönemin Diyarbakır valisi Nasuh Paşa tarafından eşi Servinaz Hanım adına yaptırılmıştır. Fatihpaşa Mahallesi’nde yer alan yapı, tamamen siyah bazalt taştan inşa edilmiştir. Diyarbakır’daki Osmanlı dönemi camilerine göre oldukça sade tutulmuştur. 1819'da İç Kale'den atılan top mermisiyle minaresinin üst kısmı yıkılmış ve o günden sonra "Minareya Qot" (Kesik Minare) olarak anılmıştır. Nasuh Paşa Camisi'ne nasıl gidilir? Dabanoğlu, Uğurlu Meydan Sk. No:13, 21300 Sur/Diyarbakır Ömer Şeddat Camii (Hz. Ömer Camii) Hz. Ömer Camii, Diyarbakır'ın tarihi Mardin Kapısı'nın yanında bulunan bir yapıdır. Halk arasında "Hz. Ömer Camii" olarak bilinir ve ismi, caminin Diyarbakır'ın fethi sırasında Hz. Ömer'e ithaf edilmesine dayanır. İnşa tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, Nisanoğlu Mueyyideddin Ebu Ali Hasan bin Ahmet tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Cami, dikdörtgen bir plana sahiptir ve iç mekân üç bölümden oluşur. Tarihi ve dini önemiyle Diyarbakır'ın önemli simgelerinden biridir. Ömer Şeddat Camii (Hz. Ömer Camii) nasıl gidilir? Ali Paşa, Ateşoğlu Sk. No:19 Sur/Diyarbakır Defterdar (Ragıbiye) Camii Defterdar (Ragıbiye) Camii, kentin güney kanadında, Süleyman Nazif Mahallesi Defterdar Sokak'ta bulunuyor. 1594 yılında Diyarbakır Defterdarı Ahmet Zihni Bali Bey tarafından inşa edilen bu cami, fevkanî tarzda yapılmış en önemli yapılar arasında yer alıyor. Melek Ahmed Paşa Camii'nden sonra aynı tarzı taşıyan ikinci yapı olan Ragıbiye Camii, zamanla harabe haline gelmiş. Ancak, 1832 yılında Hacı Muhammed Ragıp Efendi tarafından cami yeniden onarılmış ve yanına bir medrese eklenmiş. Bu sebeple cami, yaptıran kişilerin isimlerinden dolayı hem "Defterdar" hem de "Ragıbiye" olarak anılmakta. Defterdar (Ragıbiye) Camisi'ne nasıl gidilir? Süleyman Nazif, Nakibiye Cami, 21300 Sur/Diyarbakır Parlı Safa Camii Akkoyunlular devrine ait Parlı Safa Camii'nin minaresi, kaideden itibaren külahına kadar kufi ve nesih yazılarla, çeşitli biçimlerde ve desenlerle bezenmiştir, adeta bir dantel işçiliğiyle süslenmiş gibidir. Caminin giriş kapısında bulunan kitabede, Lice'nin Sini (Oyuklu) Köyü'nden Mehmed B. Abdüllatif Sînî'nin imzası yer alır. Minarenin son zamanlara kadar kılıfla muhafaza edildiği ve çini işlemelerle süslenmiş olan minarenin batı kısmında, büyük Hekim Muslihiddin-i Lari'nin mezarı bulunmaktadır. Parlı Safa Camisi'ne nasıl gidilir? Melikahmet, Azizoğlu Sk. 2. Çk. No:8, 21300 Sur/Diyarbakır Şeyh Yusuf Camii (Tabakhane) Şeyh Yusuf Camii, Tabakhane Camii olarak da bilinir ve yapının Kavvasoğlu Hacı Ahmed tarafından yaptırıldığı vakfiyesinden anlaşılmaktadır. Cami avlusunda bulunan bir türbenin, Şeyh Yusuf Hemedani'ye ait olduğuna inanıldığı için camiye bu isim verilmiştir. Mimari tarzı, caminin 16. yüzyılda inşa edildiğini işaret etmektedir. Siyah kesme taştan yapılmış olan cami, oldukça sade bir yapıya sahiptir ve tek katlıdır. Şeyh Yusuf Camisi'ne nasıl gidilir? Melikahmet, Kesmeli Sk. No:16, 21300 Sur/Diyarbakır Silvan Ulu Camii Silvan Ulu Camii, bölgedeki 1031 tarihli eski bir camiye dayanmaktadır. Ancak günümüze ulaşan yapı, Artuklu Emiri Necmeddin Alpı b. Timurtaş tarafından 1152-1157 yılları arasında yeniden inşa edilmiştir. Cami, Eyyûbî döneminde 1227 yılında onarılmış ve bu onarımda mihrap eklenmiştir, bu nedenle Selahaddin-i Eyyûbî Camii olarak da bilinir. Silvan Ulu Camisi'ne nasıl gidilir? Merkez, Silvan Merkez, Silvan, Diyarbakır