DİYARBAKIR- Müslümantepe Höyüğü, Diyarbakır'ın Bismil ilçesinde yer alan ve Kalkolitik Çağ'dan itibaren devam eden bir yerleşim alanı olarak, kazılarında Orta Tunç Çağı'na ait kutsal mekanlar ve MÖ 3. binyıla kadar uzanan yerleşim izleri bulunmuştur.
Diyarbakır’ın tarihine ışık tutan önemli arkeolojik mekanlarından biri olan Müslümantepe Höyüğü, Bismil İlçesi'nin, Şahintepe Köyü’nün kuzeybatısında, Dicle Nehri'nin güney kıyısında bulunur. Yerleşim, tarıma uygun bir vadide, doğal bir kayalık üzerinde yükselen yarımadanın üzerinde konumlanmıştır. Bu konum, yerleşmenin savunulması açısından avantaj sağlamaktadır.
Kazılar, Yukarı Dicle Arkeolojik Araştırma Projesi (YDAAP / UTARP) kapsamında yapılmıştır. Höyük, ilk olarak Guillermo Algaze ve ekibi tarafından tespit edilmiş, daha sonra ODTÜ - TAÇDAM Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi kapsamında Eyyüp Ay başkanlığındaki bir ekip tarafından detaylı bir yüzey araştırması yapılmış ve yayımlanmıştır. Kazılar, Diyarbakır Müzesi ve Eyyüp Ay'ın bilimsel danışmanlığında yürütülmektedir.
Höyükteki yerleşim, Kalkolitik Çağ'dan itibaren devam etmiştir. Geç Uruk Dönemi, Erken Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı, Geç Tunç Çağı ve Erken Demir Çağı'na ait buluntular ortaya çıkarılmıştır.
Kazılar sırasında, kuzey yamaçta yeterli bilgi elde edilememiş, ancak güney yamaçta taş temellere ve muhtemelen kerpiç duvarlara ait mimari kalıntılar bulunmuştur. Bulunan çanak çömlekler arasında Orta Asur çanağı, Mitanni bardağı, Nuzi Çanağı ve Kızıl-Kahve Astarlı çanak çömlekler yer almaktadır. Bu buluntular, güney yamaçta MÖ 2. binyılın ilk çeyreğinden son çeyreğine kadar kesintisiz bir yerleşim olduğunu göstermektedir.
Höyükte yapılan kazılarda, tepedeki kutsal mekanları işaret eden buluntular da ortaya çıkarılmıştır. İki katlı olduğu belirlenen bir yapıda, ritüel kablar, taşınabilir ocaklar ve törenlerde kullanılmış kömürleşmiş buğday taneleri bulunmuştur. Bu yapı ve buluntuların MÖ 17. ve 18. yüzyıllara tarihlendiği düşünülmektedir, bu da Orta Tunç Çağı'nda yerleşmede kutsal bir mekanın bulunduğunu göstermektedir.
Höyüğün batı kesiminde yapılan kazılarda ise MÖ 3. binyılda yerleşim gören taştan bir istinat duvarı ve bu duvarın çevresindeki kerpiç yapılar ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, Demir Çağı'nda kullanılan maden ergitme ocakları da bulunmuştur. 2008 yılında yapılan kazılarda ise Obeyd kültür tabakalarına ulaşılmış ve Kalkolitik döneme ait boyalı çanak çömlekler ele geçirilmiştir.
Höyüğün 150 metre güneyindeki mezarlık alanında yapılan kazılarda ise MÖ 3. ve 2. binyıla ait birçok mezar kazılmıştır. Bu mezarlarda Nineve V, metalik, Dark-Rimmed Orange ve kızıl-kahve astarlı çanak çömlekler bulunmuştur. Derinleştirilen kazılar, bu alanın MÖ 4. binyılın ikinci yarısından itibaren iskan edildiğini göstermektedir.
Müslümantepe Höyüğü, bölgedeki tarih öncesi ve erken tarih dönemlerine ışık tutan önemli bir arkeolojik alan olarak değerlendirilmektedir.