DİYARBAKIR- Bismil, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle öne çıkan, Diyarbakır iline bağlı bir ilçedir. İlçenin tarihçesi, çeşitli uygarlıkların izlerini taşır ve farklı dönemlerde önemli olaylara ev sahipliği yapmıştır.
Bismil'in tarihi, 4.000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. M.Ö. 2000 yıllarında, Asurlular ile Huriler arasındaki Dicle Ovası'nın paylaşımı ve Mezopotamya'daki egemenlik mücadeleleri sırasında bölgede büyük savaşlar yaşanmıştır. Asurlular, Hurilere karşı üstünlük sağlamak amacıyla şimdiki Üçtepe köyü yakınlarında büyük bir saray inşa etmiştir. Bu saray, TUŞPA adını taşımaktadır ve Asur kralı Banibal tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir.
1865 yılında, ünlü İngiliz Seyyahı TAYLOR'un bölgede gerçekleştirdiği kazılarda, Asurca yazılı iki dikilitaş bulunmuştur. Bu dikilitaşlar, Bismil'in tarihine ışık tutmuş ve dünyanın dikkatini çekmiştir. Bunun üzerine İstanbul Üniversitesi Arkeoloji Ana Bilim Dalı Profesörlerinden Sayın Veli SEVİN'in başkanlık ettiği bir kazı ekibi, bölgede çalışmalara başlamıştır. 1989 yılında yapılan kazılarda, TUŞPA olarak geçen büyük bir Asur Sarayı'nın kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, Huriler, Asurlular, Romalılar ve Helenistik çağa ait birçok tarihi eser bulunmuş ve bunlar halen Diyarbakır Müzesi'nde sergilenmektedir.
Bismil'in adının kökenine dair farklı rivayetler bulunmaktadır. Birinci rivayete göre, İran'dan gelen köle tacirlerinin isyanı sonucunda oluşan bir yerleşim yerine "Bistmal" denilmiş ve zamanla adı Bismil olarak değişmiştir. İkinci rivayet ise, Dicle Nehri'nin oluşturduğu bataklıkları geçmek için zorlanan kervanların yaşadığı zorluklara atıfta bulunur. Üçüncü rivayet ise, Konya veya Musul'dan gelen bir aşiretin yerleşim yeri olarak Bismil'in bulunduğu bölgeyi seçtiğini ve buraya uzun süre "Basmil" adı verildiğini belirtir.
1926 yılında yapılan idari bölünme ile Bismil, Diyarbakır'ın altıncı ilçesi olmuştur. İlçe, nüfus bakımından da önemli bir konuma sahiptir ve Ergani'den sonra Diyarbakır'ın en büyük ilçesi konumundadır.
Coğrafi olarak, Bismil'de Dicle Nehri'nin varlığı, tarımın hayati bir unsurudur. İlçe hem karayolu hem de demiryolu bağlantısına sahiptir ve 12 mahalleden oluşmaktadır.
Bismil'in turistik değeri de bulunmaktadır. Türkmen Hacı Mahallesi'nde Kabasakal, Sarısakal ve Yedikızlar Türbeleri gibi tarihi yapılar ve birçok mahallede bulunan höyükler turistik ilgi çekmektedir.
Tüm bu bilgiler, Bismil'in zengin tarihini ve kültürel mirasını göstermektedir. Gelecekte yapılacak arkeolojik çalışmaların daha fazla bilgi sağlaması beklenmektedir.