DİYARBAKIR- Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin ortasında yer alır ve jeopolitik olarak stratejik bir konuma sahiptir. Tarih boyunca Akdeniz'i Basra Körfezi'ne, Karadeniz'i Mezopotamya'ya bağlayan bir geçiş yolu olarak önem kazanmıştır. Bu nedenle, çeşitli medeniyetlerin izlerini taşıyan zengin bir tarihe sahiptir. Kültürel kimliğiyle ön plana çıkan Diyarbakır, sadece Türkiye'nin değil, dünya çapında önemli bir şehirdir. Tarihi potansiyeliyle adeta açık hava müzesi niteliğindedir ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Peki Diyarbakır'ın ne zaman büyükşehir olduğunu biliyor musunuz?Politik kimliği ile de bilinen bu kadim kentte yerel seçimler yaklaşıyor. İşte Diyarbakır'ın Büyükşehir ve belediye tarihi:
Diyarbakır'ın belediye tarihi
1853 yılında Kırım Savaşı sonrasında kurulan Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilk belediye teşkilatları "Şehremaneti" adıyla ortaya çıktı. Diyarbakır Şehremaneti ise 1865 yılında kuruldu ve uzun bir süre boyunca beldeler, bu şehremanetlerinin idaresi altında yönetildi.
1882 tarihli Diyarbekir salnamesine göre, Diyarbakır Şehremini Abdüllatif Efendi ve yardımcısı Ermeni Osib Efendi'dir. Aynı dönemde, belediye meclis azaları Karabet ve Mıgırdiç Efendiler ile belediye başhekimi Dr. Bedros Efendi de belirtilmektedir.
1880'li yıllarda eski Diyarbakır Suriçi'nin doğu ve batı yakasının iki ayrı Şehremini tarafından yönetildiği ve bu kişilerden birinin Müslüman, diğerinin Hristiyan olduğu ve ayrıca her birinin yardımcısının da farklı dinlere mensup olduğu belirtilir.
1922 yılında Ankara Hükümeti tarafından çıkarılan 278 sayılı "Devairi Belediye Rüesa’sının Sureti İntihabına Dair Kanun" ile Diyarbekir dahil diğer yerleşim yerlerinde Cumhuriyet rejiminin belediyeleri kuruldu.
Türkiye'de ilk Büyükşehir Belediyeleri 1984 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir'de kuruldu. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ise 1993 yılında kurulmuştur.
Diyarbakır'ın "Şehremanetliğinden Belediyeliğe" dönüşmesiyle, belediye başkanları şu şekildedir:
- Müftüzade Mantinci Hüseyin Efendi (1922-1925)
- Şeref Uluğ (Vekil)
- Nazım Önen (İki dönem)
- Adil Tigrel (1935-1940)
- Abdülkadir Cizrelioğlu (1940)
- Vehbi Dabakoğlu (Vekil)
- M. Nuri Onur (1950-1957)
- Sezayi Demiray (Vekil)
- İhsan Koçak
- Namık Kemal Şentürk (Vali ve Başkan)
- Felat Cemiloğlu (Vekil)
- Nejat Cemiloğlu (1963-1973)
- Okay Kalfagil (1973-1977)
- Mehdi Zana (1977-1980)
- Albay Feyyaz Üzümcü (Vekil-12 Eylül 1980) (1980-1981)
- Vali Yardımcısı Muhsin Akar (Vekil) (1981-1984)
- Nurettin Dilek (1984-1987)
- Mehmet Baydur (Önce vekil sonra atanarak asil) (1987-1989)
- Turgut Atalay (1989-1994)
- Ahmet Bilgin (1994-1999)
- Feridun Çelik (1999-2004)
- Osman Baydemir (2004-2014)
- Gultan Kışanak - Fırat Anlı (2014-2016)
- Cumali Atilla (Vekil) (2016-2019)
- Adnan Selçuk Mızraklı (2019)
- Hasan Basri Güzeloğlu (Vekil) (2019-2020)
- Münir Karaloğlu (Vekil) (2020-Mayıs 2022)
- Ali İhsan Su (Vekil) (Mayıs 2022-...)
Diyarbakır Belediyesi, 504 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 28.12.1993 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi statüsüne dönüştürüldü. 1994-2004 arasında alan büyüklüğü 26 bin hektar olan yüzölçümü, 2004 yılında yürürlüğe giren 5216 Sayılı Yasa ile genişletilmiştir. 12.11.2012 tarihli 6360 sayılı kanun ile hizmet alanı il mülki sınırlarıdır.
