DİYARBAKIR- Diyarbakır'ın Sur ilçesinde bulunan tarihi bir yapı olan Vahap Ağa Hamamı, XIV. veya XV. yüzyıla ait olduğu tahmin edilen önemli bir eserdir. Ancak mimarı ve yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
Vahap Ağa Hamamı, Gazi Caddesi üzerinde konumlanmıştır. Hamam, doğu-batı yönünde uzanan kareye yakın bir alan üzerine yerleştirilmiştir. Günümüze ulaşan yapı, Telgrafhane Sokak'tan ılıklık bölümüne geçilen sonradan eklenmiş bir kapı ile erişilir. Ancak, asıl giriş kapısı bu ek kapının doğusunda bulunmaktadır.
Doğu-batı istikametinde uzanan hamamın yapımında genellikle moloz taş, portal yakınında ise kesme taş kullanılmıştır. Günümüze kadar ulaşan yapı, Telgrafhane Sokak'ta bulunmakta olup, ılıklığa açılan sonradan eklenmiş bir kapıyla erişilmektedir. Ancak, asıl giriş kapısı bu ek kapının doğusunda yer almaktadır.
2013 yılında gerçekleştirilen restorasyon çalışmalarıyla, soğukluk bölümünde bulunan ek duvarlar ve döşemeler kaldırılarak, orijinal formuna dönüştürülmüştür. Kareye yakın planlı soğukluk bölümünde, köşelerde dört sivri kemer ve trompların taşıdığı bir kubbe bulunmaktadır. Kubbe, dört yanında sivri kemerli pencereler olan sekizgen bir kasnak üzerine oturtulmuştur. Kasnağın ortasında ise her bir yüzünde sivri kemerli birer pencere bulunan sekizgen planlı bir fener yer almaktadır.
Hamamın ılıklık bölümüne güneyde bulunan basık kemerli sokak kapısından girilmektedir. İkinci ılıklık bölümünde, batıdaki köşe halvet bölgesinden sıcaklık sofasına geçilmektedir. Sıcaklık bölümü, dört eyvan ve aralarda köşe halvet hücreleri bulunan haçvari bir plan tipine sahiptir.
Ticaret aksı üzerinde bulunan hamam, uzun yıllar boyunca gelir getiren bir yapı olarak kullanılmıştır. Soğukluk bölümü, hamamdan ayrılarak kiraya verilmiştir.
Soğukluk bölümü, 11.72x12.00 metre ölçülerinde kareye yakın bir plana sahiptir. Köşelerde dört sivri kemer ve trompların taşıdığı bir kubbe bulunmaktadır. Kubbe, dört yanında sivri kemerli pencere bulunan sekizgen bir kasnak üzerine oturtulmuştur. Kasnağın ortasında ise her bir yüzünde sivri kemerli pencere olan sekizgen planlı bir fener bulunur.
Soğukluğun ticari bir mekana dönüştürülmesiyle ılıklık bölümü soğukluk işlevini üstlenmiştir. İlk ılıklığa, güneyde bulunan basık kemerli sokak kapısından girilir. Soğukluğa paralel olan birinci ılıklık, 3.65x11.50 metre, ikinci ılıklık ise 3.97x15.20 metre boyutlarındadır ve her ikisi de üç kubbe ile örtülüdür. İkinci ılıklığın batısındaki kubbenin olduğu yerden, batıdaki köşe halvet bölgesine girilir.
Sıcaklık bölümü, dört eyvan ve aralarda köşe halvet hücreleri olan haçvari bir plan tipine sahiptir. Sıcaklık sofası ise 5.50 metre çapında bir kubbe ile örtülüdür. Eyvanlar tonozla, halvetler ise kubbeyle örtülüdür. Sıcaklık bölümünün devamında su deposu ve külhan bulunmaktadır.