DİYARBAKIR- Silvan Kalesi, iki surla çevrili dörtgene yakın bir yapıdır ve doğudan batıya 600 metre, kuzeyden güneye ise 500 metrelik bir alanı kapsar. Yaklaşık olarak 2200 metre uzunluğundaki surları, 50 burç ve kuleye sahiptir.
Tarihi Roma-Bizans dönemine dayandığı düşünülen Silvan Kalesi, Helenistik ve orta çağın en önemli merkezlerinden biri olarak kabul edilir. Tarihi boyunca çeşitli yıkımlar ve onarımlar yaşayan kale, M.S. 410 yılında tıp ve din adamı Mar Maruthas tarafından, İran'da şehit düşen 40 Hristiyan şehidinin kemiklerini getirip Silvan'a gömülmesiyle önem kazanmıştır. Bu nedenle Bizanslılar tarafından "Martyropolis" yani "şehitler şehri" olarak adlandırılmıştır. Bizans döneminde II. Justinianus zamanında önemli bir şekilde onarılan kale, Justinianopolis adıyla Bizans'ın önemli bir garnizon merkezi haline gelmiştir.
Müslümanlar döneminde Silvan, orta çağın en parlak ve gelişmiş kentlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Hamdaniler, Mervaniler, Artuklular ve Eyyubiler dönemlerinde önemli bir rol oynamıştır. Ancak, 1258-59 yıllarında Moğol saldırısı sonucunda 2 yıllık kuşatmanın ardından kale tamamen tahrip edilmiştir.
Silvan Kalesi'nde çeşitli burç ve kapılarda yapılmış olan kitabeler, kale hakkında bilgi vermektedir ve kaledeki dönemleri yansıtmaktadır. 1899'da yapılan araştırmalarda, kuzey kapısının yıkıntıları arasında M.S. 4. yüzyıla ait olduğu düşünülen eski Yunanca kitabeler bulunmuştur.
1944 yılında yapılan bir incelemede, kalede görülen tamirler ve kitabeler, kaleye yönelik saldırıların izlerini taşımaktadır. Burçların ve duvarların bazıları tahrip olmuş olsa da, bazıları yeniden inşa edilerek evlere dönüştürülmüştür. Sadık Bey Kasrı ve Azizoğulları Konağı, bu evlere örnek olarak gösterilebilir.
Kaynak: Nejat Satıcı