DİYARBAKIR- Cemil Paşa Konağı, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde bulunan tarihi bir konağın günümüzde kent müzesi olarak kullanıldığı bir yapıdır.
Tarihi ve Mimari Özellikleri:
Cemil Paşa Konağı, Yemen valisi ve daha sonra Siirt mutasarrıfı olan Cemil Paşa tarafından 1888 ile 1902 yılları arasında inşa edilmiştir. İki bin metrekarelik bir alana sahip olan konak, 17. yüzyılın konut mimarisini yansıtan önemli bir yapıdır. Harem ve selamlık olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Ayrıca, geniş bir avluya sahiptir. Harem bölümü kuzeyde kışlık, güneyde ise yazlık olarak kullanılmıştır. Selamlık kısmında ise çeşitli odalar ve hizmet birimleri bulunmaktadır. Konak, kesme bazalt taşından yapılmış olup, yapıya hareketlilik kazandırmak amacıyla "cıs" adı verilen malzeme kullanılmıştır.
Cemil Paşa ve ailesi, 1927 yılına kadar konakta yaşamıştır. Daha sonra konak, farklı amaçlarla kullanılmıştır; önce ilköğretim okulu olarak hizmet vermiş, ardından ipek böcekçiliği ve dokumacılık alanında kullanılmıştır. 1970'lerden sonra ise terk edilmiştir. 1998 yılında Cemil Paşa ailesinin talebi üzerine Çekül Vakfı tarafından rölöve çalışması başlatılmış ancak tamamlanamamıştır. 2010-2012 yıllarında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Diyarbakır İl Özel İdaresi tarafından konağın varisleriyle anlaşma sağlanarak kent müzesine dönüştürülmesine karar verilmiş ve 2013 yılında rölöve, restitüsyon ve restorasyon süreci tamamlanmıştır. Yaklaşık 3 yıl süren restorasyon çalışmalarının ardından konak, 2014 yılında tarih ve kültür müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Restorasyon çalışmaları yaklaşık 5,5 milyon liraya mal olmuştur.